صفحه 400
مسئله 94- از گناهان بزرگ در اسلام دروغ است و معناى آن فريب ديگران است به
چيزى كه در نظر او واقعيّت ندارد و قرآن شريف به طور مؤكّد، سلب ايمان از دروغگو
نموده است:
«انَّما يَفْتَرِى الكَذِبَ الَّذين لايُؤْمِنُونَ بِآياتِ اللَّه».
«تنها كسانى دروغپردازى مىكنند كه به آيات خدا ايمان ندارند.»
بلكه در روايات آمده است كه دروغگو دشمن خداست و آن اقسامى دارد:
الف) نسبت دروغ دادن به پيامبران گرامى و ائمّۀ طاهرين«سلاماللهعلیهم» و اين
قسم از دروغ كه بدعت به آن مىگويند، شديدترين عذاب الهى را دارد و از همۀ اقسام
دروغ بزرگتر و از اكبر كبائر است، مخصوصاً اگر سبب گمراهى كسى شود.
ب) دروغ مفسدهآميز نظير دروغى كه روابط بين دو مسلمان را تيره كند و نظير
دروغى كه آبروى كسى را ببرد و نظير دروغى كه كسى را در خطر اندازد و مانند اينها.
و قدر متيقّن از آيات و رواياتى كه در مذمّت دروغ است همين قسم از دروغ مىباشد.
ج) نسبت دادن عيبى به كسى كه آن عيب را نداشته باشد؛ نظير نسبت زنا به زن
عفيفه و يا مرد عفيف و نظير نسبت سرقت به كسى كه سرقت نكرده باشد و نظير اينها، و
به آن تهمت هم مىگويند و اين قسم
علاوه بر اينكه دروغ است، غيبت نيز مىباشد و در روايات آمده است كسى كه تهمت
بزند، در روز قيامت او را بر تپّهاى از چرك و خون كه صورت برزخى آن تهمت است نگاه
مىدارند تا مردم از حساب فارغ شوند.
د) دروغى كه مفسده آميز نباشد، نظير تعريف بيجا از خود يا ديگران و نظير اظهار
محبّت و ارادت به كسى كه محبّت و ارادت به او ندارد و مانند اينها، و حرمت اين قسم
دروغ نزد فقها مسلّم است و از آيات و روايات نيز به خوبى استفادۀ حرمت مىشود.
هـ) دروغى كه علاوه بر اينكه مفسده ندارد، فريب كسى هم نيست، نظير قصّهها و
داستانهاى دروغ آميز و شوخىهاى دروغ آميز و مانند اينها، و اين قسم از دروغ گرچه
حرام نيست، ولى از روايات به
خوبى استفاده مىشود كه مسلمان واقعى از مثل اين دروغها نيز پرهيز مىكند.
صفحه 401
و) توريه، و معناى آن اين است كه لفظى بگويد
و معنايى را اراده كند كه مخاطب توجّه به آن معنى نداشته باشد، و اين قسم از دروغ
نيز جايز نيست. و اينكه مشهور در ميان مردم است كه توريۀ بدون ضرورت جايز است،
صحّت ندارد.
مسئله 95- دروغ گفتن مرد به زنش و يا دروغ گفتن زن به شوهر جايز نيست، مگر
ضرورتى باشد كه آن ضرورت موجب جواز دروغ شود، نظير اينكه اگر دروغ نگويد نزاع
خانوادگى بهوجود مىآيد كه در اين صورت، به اندازۀ ضرورت و جلوگيرى از آن نزاع و
مفسده، دروغ جايز است.
مسئله 96- دروغ گفتن حرام است، ولى راست گفتن واجب
نيست، بنابراين اگر چيزى بپرسند كه نخواهد واقع را بگويد، مىتواند ساكت بماند،
بلكه اگر مفسدۀ شخصى يا اجتماعى داشته باشد، آن راست گفتن حرام است.
مسئله 97- فرقى نيست در دروغ گفتن در اينكه با لفظ باشد و يا كتابت، با اشاره
باشد و يا صراحت، و مانند اينها و همين مقدار كه ديگران را فريب دهد و بداند كه
فريب است، جايز نيست و دروغ است.